وودی آلن برنده ۴ جایزه اسکار است و در چندین دهه فعالیت حرفه‌ای خود، نویسنده و کارگردان و بازیگری فوق‌العاده پرکار بوده است. او نه‌تنها کارگردانی صاحب سبک است، بلکه کتاب‌هایش را نیز به روشی خلاقانه می‌نویسد. در این مقاله، درباره زندگی و کتاب‌ها و فیلمهای وودی آلن بیشتر توضیح می‌دهیم.
زندگی‌نامه
آلن استوارت کونیگسبرگ، مشهور به وودی آلن، اول دسامبر سال ۱۹۳۵ در بروکلین نیویورک متولد شد. او در خانواده‌ای معتقد به آیین و فرهنگ یهودی بزرگ شد. وودی آلن با خواهر کوچک‌ترش که بعدها به‌عنوان تهیه‌کننده با او همکاری کرد، صمیمی بود. او در دوران کودکی شیفته ورزش، جادو، فیلمهای متحرک و موسیقی جاز بود. در نوجوانی نیز با اینکه اسطوره او در موسیقی سیدنی بچت نوازنده ساکسیفون بود، نوازندگی کلارینت را شروع کرد.
در دوران دبیرستان، با نام وودی آلن نوشته‌های انتقادی برای روزنامه‌ها می‌فرستاد و پس از مدتی توانست به‌عنوان نویسنده جوک در نشریات سرگرمی شروع به کار کند. او رشته سینما را در دانشگاه نیویورک نیمه‌کاره رها کرد. در سال ۱۹۵۶ نویسندگی برای تلویزیون را شروع کرد و ۲ سال پس از آن، به لری گلبارت و مل بروکس در گروه نویسندگی سید سزار پیوست.
سال ۱۹۶۰ با حضور آلن در برنامه تلویزیونی گری مور مصادف شد. او در آن سال، در کلوپ‌های نیویورک استندآپ کمدی نیز اجرا می‌کرد. درنهایت همین اجراهای وودی آلن سبب شد که پای او جدی‌تر به برنامه‌های تلویزیونی و آلبوم‌های کمدی موسیقی باز شود. در سال ۱۹۶۴، یکی از اجراهای استندآپ آلن در کلوپی شبانه آن‌قدر بر شرلی مک‌لین بازیگر و چارلز کی فلدمن تهیه‌کننده اثر گذاشت که از او برای نوشتن فیلم‌نامه و بازی در فیلم «تازه چه خبر پوسی‌کت؟» دعوت کردند. موفقیت در این فیلم آمریکایی‌فرانسوی سبب شد که وودی آلن حرفه‌ای وارد دنیای سینما شود.
فیلم های وودی آلن
۱۹. موزها (Bananas)
سال تولید: ۱۹۷۱
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، اسپانیایی، ییدیش، ایتالیایی
ژانر: کمدی
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، لوئیز لسر
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۲۲ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۶٫۹
در «موزها»، وودی آلن نقش فردی دست‌وپاچلفتی و اهل نیویورک را بازی می‌کند که عاشق فعالی سیاسی به‌نام لوئیز لاسر می‌شود. وقتی لوئیز او را ترک می‌کند، او به آفریقای مرکزی سفر می‌کند و با شورشی‌ها همراه می‌شود. درنهایت نیز خیلی مضحک و بدون توضیح منطقی رئیس‌جمهور آنجا می‌شود!
۱۸. ویکی کریستینا بارسلونا (Vicky Cristina Barcelona)
سال تولید: ۲۰۰۸
کشور سازنده: اسپانیا، ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، اسپانیایی
ژانر: کمدی، درام، عاشقانه
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: اسکارلت جوهانسون، خاویر باردم
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۶ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۱
آلن در این فیلم به اسپانیا سفر می‌کند تا فیلمی هجوآمیز درباره دو دانشجوی کالج بسازد. این دو دانشجو با بازی اسکارلت جوهانسون و ربکا هال در سفری تابستانی به اسپانیا عاشق نقاشی با بازی خاویر باردم می‌شوند. پنه‌لوپه کروز به‌خاطر بازی در نقش همسر سابق این نقاش جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل زن را دریافت کرد.
۱۷. در خواب فرورفته (Sleeper)
سال تولید: ۱۹۷۳
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، ییدیش
ژانر: کمدی، علمی‌تخیلی
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، دایان کیتن
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۲۹ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۱
یکی از بهترین فیلمهای وودی آلن در سال‌های ابتدایی فعالیتش «در خواب فرورفته» است. در این فیلم، وودی آلن نقش مالک یک فروشگاه مواد غذایی را ایفا می‌کند که برای یک عمل جراحی ساده وارد بیمارستان می‌شود، اما ۲۰۰ سال بعد از خواب مصنوعی بیدار می‌شود. پس از بیداری نیز اتفاق‌های بامزه‌ای برای او می‌افتند.
۱۶. خاطرات استارداست (Stardust Memories)
سال تولید: ۱۹۸۰
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، فرانسوی، فارسی
ژانر: کمدی، درام
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، شارلوت رمپلینگ
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۲۹ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۲
آلن با «خاطرات استارداست» به فدریکو فلینی ایتالیایی ادای احترام کرد. این فیلم درباره یکی از کارگردانان برجسته سینماست که با مشکلات بسیاری از جمله مسائل کاری و روابط شکست‌خورده دست‌وپنجه نرم می‌کند.
۱۵. پول را بردار و فرار کن (Take the Money and Run)
سال تولید: ۱۹۶۹
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، ییدیش
ژانر: کمدی، جنایی
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، جنت مارگولین
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۲۵ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۲
اولین فیلم وودی آلن فیلم کمدی «چه خبر تایگر لی‌لی؟» بود اما بیشتر مخاطبان فیلم های وودی آلن او را با «پول را بردار و فرار کن» می‌شناسند. آلن در این فیلم، نقش یک سارق بانک بی‌عرضه را بازی می‌کند که پس از شکست در حرفه موسیقی به جرم و جنایت روی آورده است.
۱۴. هری ساختارشکن (Deconstructing Harry)
سال تولید: ۱۹۹۷
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، عبری
ژانر: کمدی
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، جودی دیویس
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۶ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۳
این فیلم درباره رمان‌نویسی الکلی است که تمام پل‌های پشت‌سر خود را خراب می‌کند. آلن برای فیلم‌نامه «هری ساختارشکن» نامزد دریافت جایزه اسکار شد.
۱۳. جاسمین غمگین (Blue Jasmine)
سال تولید: ۲۰۱۳
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی
ژانر: کمدی، درام
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: کیت بلانشت، الک بالدوین
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۸ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۳
«جاسمین غمگین» را باید «اتوبوسی به نام هوس» عصر دیجیتال دانست. در این فیلم، یکی از فعالان اجتماعی نیویورک (با بازی کیت بلانشت) بعد از خودکشی شوهر خواهرش به سانفرانسیسکو سفر می‌کند تا با خواهرش زندگی کند، اما کنترل اوضاع زندگی از دستش خارج می‌شود.
۱۲. صحنه‌های داخلی (Interiors)
سال تولید: ۱۹۷۸
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی
ژانر: درام
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: جرالدین پیج، دایان کیتن
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۲ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۳
آلن پس از موفقیت فیلم «آنی هال» و مطرح‌شدن به‌عنوان کارگردان آثار کمدی، سراغ سبک درام رفت. «صحنه‌های داخلی» درامی جذاب با الهام از آثار اینگمار برگمان و یوجین اونیل است که نامزدی نویسندگی و کارگردانی اسکار را برای آلن به ارمغان آورد.
۱۱. گلوله‌ها بر فراز برادوی (Bullets Over Broadway)
سال تولید: ۱۹۹۴
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی
ژانر: کمدی، جنایی
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: جان کیوسک، دایان ویست
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۸ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۴
«گلوله‌ها بر فراز برادوی»، یکی از لذت‌بخش‌ترین فیلمهای وودی آلن، ترکیبی از طنز تئاتری و باندبازی‌های تبهکاری است. دایان ویست برای بازی در این فیلم دومین اسکار بازیگر نقش مکمل زن خود را دریافت کرد.
۱۰. روزگار رادیو (Radio Days)
سال تولید: ۱۹۸۷
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، اسپانیایی، ایتالیایی
ژانر: کمدی
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: میا فارو، دایان ویست
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۲۸ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۴
آلن در «روزگار رادیو» به دوران کودکی خود نگاهی نوستالژیک می‌اندازد. این فیلم وودی آلن در حقیقت ادای دینی عاشقانه است به روزهایی که هنوز تلویزیون تصور همه را درباره سرگرمی عوض نکرده بود.
۹. برادوی دنی رز (Broadway Danny Rose)
سال تولید: ۱۹۸۴
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، ییدیش، ایتالیایی
ژانر: کمدی
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، میا فارو
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۲۴ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۴
همان‌طور که گفتیم، آلن فعالیت رسمی خود در زمینه فیلم‌نامه‌نویسی را با نویسندگی در گروه سید سزار شروع کرد. «برادوی دنی رز» نیز ادای احترامی دوست‌داشتنی به همکاران قدیمی او در این گروه است.
۸. زن‌وشوهرها (Husbands and Wives)
سال تولید: ۱۹۹۲
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی
ژانر: کمدی، درام، عاشقانه
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، میا فارو
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۴۸ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۵
تماشای «زن‌وشوهرها» بدون دانستن ماجرای آن کمی دشوار است. این درام کمدی ماجرای جدایی زوجی را روایت می‌کند و ماه‌ها پس از جدایی آلن و میا فارو که به‌دلیل رابطه کارگردان با دخترخوانده فارو بود، منتشر شد. دانستن ماجرای جدایی آلن و فارو پیش از تماشای این فیلم، برخی از صحنه‌های آن را به واقعیتی نسبتا وهم‌آور تبدیل می‌کند.
۷. امتیاز نهایی (Match Point)
سال تولید: ۲۰۰۵
کشور سازنده: انگلیس، ایالات متحده آمریکا، لوکزامبورگ
زبان: انگلیسی، آلمانی
ژانر: درام، عاشقانه، هیجانی
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: جاناتان ریس میرز، اسکارلت جوهانسون
مدت‌زمان فیلم: ۲ ساعت و ۴ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۶
آلن پس از سال‌ها ساخت فیلم کمدی که بسیاری از آنها تکرار شاهکارهای قبلی‌اش بودند، با درام «امتیاز نهایی» به اوج بازگشت. این فیلم باری دیگر برای آلن نامزدی بهترین فیلم‌نامه اسکار را به ارمغان آورد.
۶. نیمه‌شب در پاریس (Midnight in Paris)
سال تولید: ۲۰۱۱
کشور سازنده: اسپانیا، ایالات متحده آمریکا، فرانسه
زبان: انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، آلمانی
ژانر: کمدی، فانتزی، عاشقانه
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: اوون ویلسون، ریچل مک‌آدامز
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۴ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۶
«نیمه‌شب در پاریس» درباره عصر طلایی ارنست همینگوی، استانی و سالوادور دالی است. این فیلم وودی آلن موفقیتی بزرگ بود و بیش از آثار دیگر این کارگردان مخاطب داشت. او برای این فیلم جایزه بهترین فیلم‌نامه، نامزدی بهترین کارگردانی و بهترین فیلم اسکار را به دست آورد.
۵. عشق و مرگ (Love and Death)
سال تولید: ۱۹۷۵
کشور سازنده: فرانسه، ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی
ژانر: کمدی، جنگی
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، دایان کیتن
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۲۵ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۷
عشق و مرگ وودی آلن فیلمی طنزآلود است که فیلم‌نامه آن از آثار ادبیات روسیه الهام گرفته شده است. آلن در یکی از طنزآمیزترین فیلم‌هایش نبوغ و استعداد ادبی خود را در نمایش موضوعاتی مانند عشق و مرگ نشان می‌دهد.
۴. هانا و خواهرانش (Hannah and Her Sisters)
سال تولید: ۱۹۸۶
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی
ژانر: کمدی، درام
دوبله فارسی: ندارد
بازیگران اصلی: میا فارو، مایکل کین
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۴۷ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۸
این فیلم برنده اسکار ماجرای ۳ خواهر و خانواده آنها را روایت می‌کند. مایکل کین برای بازی در این فیلم برنده اسکار شد و دایان ویست توانست برنده جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل زن شود. آلن نیز برای کارگردانی این فیلم که نامزد بهترین فیلم اسکار نیز شده بود، نامزد دریافت جایزه شد.
۳. منهتن (Manhattan)
سال تولید: ۱۹۷۹
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی
ژانر: کمدی، درام، عاشقانه
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، داین کیتن
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۶ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۸
هیچ‌یک از فیلم های وودی آلن به‌اندازه «منهتن» نتوانسته‌اند عشق او به نیویورک را به تصویر بکشند. شهر منهتن به‌تنهایی جزو شخصیت‌های این فیلم محسوب می‌شود و همه‌چیزش از سنترال پارک گرفته تا موزه گوگنهایم پس‌زمینه فیلم هستند.
۲. جنایت و جنحه (Crimes and Misdemeanors)
سال تولید: ۱۹۸۹
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، عبری
ژانر: کمدی، درام
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: مارتین لاندو، وودی آلن
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۴۴ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۷٫۸
وودی آلن با «جنایت و جنحه» استعدادش در خلق کمدی و درام با داستان‌های موازی را به نمایش می‌گذارد. آلن برای این فیلم نامزد دریافت جایزه بهترین نویسنده و بهترین کارگردان اسکار شد.
۱. آنی هال (Annie Hall)
سال تولید: ۱۹۷۷
کشور سازنده: ایالات متحده آمریکا
زبان: انگلیسی، آلمانی
ژانر: کمدی، عاشقانه
دوبله فارسی: دارد
بازیگران اصلی: وودی آلن، دایان کیتن
مدت‌زمان فیلم: ۱ ساعت و ۳۳ دقیقه
امتیاز (IMDB): ۸
وودی آلن با «آنی هال» خود را به‌عنوان طنزپرداز مطرح کرد و بعد به‌سمت فیلم‌سازی حرفه‌ای‌تر پیش رفت. شخصیت آنی هال به‌اندازه‌ای شیرین و عجیب بود که برای بازیگر این نقش یعنی دایان کیتن جایزه اسکار را به ارمغان آورد. این فیلم برای آلن نیز جایزه بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه را در پی داشت.
کتاب‌های وودی آلن
۱. مرگ در می‌زند
مترجم: حسین یعقوبی
انتشارات: چشمه
تعداد صفحه: ۱۹۱
آلن در این کتاب از فیلم «مهر هفتم» اینگمار برگمان الهام گرفته است. نات آکرمن شخصیت اصلی این کتاب با مرگ، مزاحمی دست‌وپاچلفتی با شنلی سیاه، روبه‌رو می‌شود. او برای حفظ زندگی‌اش مجبور می‌شود که با مرگ جین رامی بازی کند.
۲. عوارض جانبی
مترجم: لادن نژاد حسینی
انتشارات: بیدگل
تعداد صفحه: ۱۳۸
همه کسانی که با فیلم های وودی آلن یا کتاب‌های او آشنا هستند، از خواندن این کتاب طنز کلاسیک لذت می‌برند. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات کوتاه طنزآمیز اوست که در سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۰ منتشر شده‌اند.
۳. بیخود و بی‌جهت
مترجم: لیدا صدرالعلمایی
انتشارات: برج
تعداد صفحه: ۳۷۶
وودی آلن در این کتاب خاطرات اغلب بامزه خود از زندگی شخصی و حرفه‌ای را به رشته تحریر درآورده است. او در این کتاب، خاطرات دوران کودکی، فعالیت در گروه سید سزار و روزهای سخت ابتدایی استندآپ را تعریف می‌کند. ماجرای ساخت فیلمهای وودی آلن مثل «پول را بگیر و فرار کن» و «آنی هال» نیز در این کتاب از زبان این کارگردان نقل شده است.
۴. بی‌بال‌وپر
مترجم: نگار شاطریان
انتشارات: بیدگل
تعداد صفحه: ۱۶۳
در این کتاب، برخی از بامزه‌ترین داستان‌ها و مطالبی را می‌خوانید که یکی از بزرگ‌ترین نوابغ طنز روزگار ما نوشته است. طرف‌داران قدیمی و جدید وودی آلن با خواندن این اثر ارزشمند او ساعت‌ها خواهند خندید.
۵. دفاع از دیوانگی
مترجمان: مازیار عطاریه، روزبه استیفایی
انتشارات: شورآفرین
تعداد صفحه: ۳۰۰
«دفاع از دیوانگی» بسیاری از جنبه‌های شخصیت آلن را نشان می‌دهد. او هم‌زمان با فکر کردن به انسانی‌ترین خواسته‌ها مانند غذاخوردن، به مرگ فکر می‌کند. همه طرف‌داران وودی آلن از خواندن این اثر پرسروصدای او لذت خواهند برد.
شما بگویید
شهرت وودی آلن کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، بازیگر، کمدین، نمایشنامه‌نویس و نویسنده آمریکایی بیشتر بابت فیلمهای کمیک تلخ و شیرینش است. فیلمهای او اغلب مضامین و مناظری تیره و تار دارند که یادآور آثار اینگمار برگمان سوئدی هستند. او به‌عنوان کارگردانی حامی زنان نیز معروف است. شخصیت‌های زن قوی و مستقل فیلمهای او گواهی بر این واقعیت‌اند.
در این مقاله، ۱۹ فیلم وودی آلن و ۵ کتاب او را معرفی کردیم. شما تاکنون مخاطب کدام دسته از آثار او بوده‌اید؟ فکر می‌کنید کدام اثر او بیش از همه حال‌وهوایی وودی‌آلنی دارد؟
اصول و روش‌هایی کاملا عملی برای یادگیری سریع و ماندگار هر زبان جدید
